پایان نامه بررسی تطبیقی علم قاضی در فقه و حقوق ایران و فرانسه

چكیده

      نقش علم قاضی در اثبات دعاوی و جرایم به طور اعم و جرم قتل به طور اخص از مسایل مهمی است كه در فقه امامیه و مقررات كیفری درباره آن بحث شده است.

نظر مشهور فقهای امامیه مبنی بر حجیت علم قاضی به عنوان راهی در اثبات دعاوی حق اللهی و حق الناس می باشد. در حقوق كیفری ایران نیز كه مبنا و پایه و اساس فقهی دارد، علم قاضی در دعاوی كیفری به عنوان دلیل مستقل هم در حق الله و هم حق الناس مورد قبول واقع شده مشروط بر اینكه این علم از طریق متعارف و عادی و مرسوم به دست آمده باشد.

      در مورد مسایل موجود در پرونده های قتل، اگر قاضی بخواهد بر اساس علم خود مبادرت به صدور حكم كند وظیفه دارد طرق متعارف و عادی حصول علم خود را مستدلاً و مستنداً در حكم خود قید كند.

     در تحقیق حاضر كه در سه فصل تنظیم شده، بررسی علم قاضی در اثبات جرم قتل عمد در فقه امامیه و حقوق ایران و مقایسه و تطبیق آن با حقوق كشور فرانسه پرداخته شده است.

فهرست

چكیده 5

مقدمه. 8

فصل اول............................................................................................................................................10

بیان مسئله. 11

سوالهای تحقیق. 11

اهداف تحقیق. 11

موانع و مشكلات.. 11

بخش اول: تعریف علم و قاضی.. 12

مبحث اول: مفهوم قاضی.. 13

مبحث دوم: مفهوم علم قاضی.. 13

بخش دوم: حجیّت و اعتبار علم قاضی.. 14

مبحث اول: حجیت و اعتبار علم قاضی از نظر فقهی و حقوق موضوعه. 15

مبحث دوم: حجیت و اعتبار علم قاضی از منظر حقوق فرانسه. 15

فصل دوم..........................................................................................................................20

سیستم دلایل قانونی.. 18

سیستم دلایل معنوی.. 18

بخش اول: ادله اثبات دعوای مدنی.. 19

بخش دوم: ادله اثبات دعوای كیفری.. 19

مبحث اول: ادله اثبات دعوای كیفری در فقه و حقوق موضوعه. 19

مبحث دوم: ادله اثبات دعوای كیفری در حقوق فرانسه. 22

فصل سوم..........................................................................................................................................30

بخش اول: شرایط تمسك قاضی به علم خود در حقوق ایران. 24

بخش دوم: شرایط تمسك قاضی به علم خود در حقوق فرانسه. 26

مبحث اول: حفظ حقوق فردی.. 26

مبحث دوم: تامین و تضمین عدالت.. 27

بخش سوم: استثنائات و محدودیت های تمسك قاضی به علم خود. 29

الف) موارد غیرمصرح در قانون با وجود مقام بیان. 29

ب) برخی تخلفات ویژه 29

ج) لزوم احترام به ادله قانونی.. 30

مبحث دوم: استثنائات تمسك قاضی به علم خود در حقوق فرانسه. 30

نتیجه گیری.. 32

پیشنهادها: 33

منابع و ماخذ. 34

مقدمه

     ارزش و اعتبار و اهمیت اثبات حق بر كسی پوشیده نیست و دلایل اثبات دعوا، نقش بسیار مهمی در احراز حقانیت طرفین دعوا دارند. اما در این میان آنچه كه از اهمیت بیشتری برخوردار است، دلایل اثبات در دعاوی كیفری است. این دعاوی به علت اینكه با جان، مال، عرض، شرف، نسل و حیثیت و ناموس انسانها ارتباط مستقیمی دارند از اهمیت شایان توجهی نسبت به ادله اثبات دعاوی مدنی مثل دعوای مطالعه وجه- تخلیه- خلع ید- حق ارتفاق و حق شفعه و ... برخوردار می باشند.

    پس ادله اثبات در دعاوی كیفری وسیله ای جهت كشف حقیقت و احقاق حق و نهایتاً ایجاد امنیت و عدالت و انصاف قضایی هست و بحث ادله اثبات دعاوی كیفری هم مربوط به آئین دادرسی كیفری است و از این رو گفته اند «چنانچه به كشوری بیگانه پا گذاشتید و تمایل به آگاهی از حقوق و آزادی های فردی و ارزش و اعتباری كه جامعه برای آن قایل است باشید كافی است كه به قانون آئین دادرسی كیفری آن كشور رجوع كنید».

    پس اداله اثبات دعوا در مسایل كیفری گناهكار را از بی گناه تفكیك كرده و مانع تضییع حقوق شرعی و قانونی مراجعین به مراجع قضایی می شود.

    دلایل اثباتی در خصوص جرم قتل عمد در حقوق ایران در ماده «231» ق.م.ا عبارتند از:

1-اقرار 2- شهادت      3- قسامه        4- علم قاضی

    موارد فوق الذكر اهمیت اساسی دارند زیرا كوچكترین لغزش و انحراف و خطای قضایی در خصوص اثبات این جرم یا منتفی شدن آن و صدور حكم برائت با تغییر سرنوشت یك انسان برابر می باشد و در صورت اشتباه قضایی جبران آن سخت و در مواردی غیرممكن و محال می باشد، و  این در موردی است كه انسان بیگناهی را به پای چوبه دار بفرستیم. از این رو دلایل اثباتی جرم قتل و بالاخص علم قاضی ارزش و اعتبار خاصی پیدا می كند. محور اصلی كار تحقیقی حاضر مبحث «علم قاضی» در خصوص اثبات قتل عمد در فقه و حقوق ایران و تطبیق آن با حقوق كشور فرانسه است.

     و تحقیق حقیر با استفاده از روش كتابخانه ای (با مراجعه به كتب فقهی- حقوقی- پایان نامه ها) و روش «رایانه ای« با مطالعه مقالات موجود در سایت های حقوقی صورت گرفته، كه امیدوارم استاد بزرگوار، جناب آقای دكتر محمد علی جاهد، كم و كاستی های آن را به دیده اغماض نگریسته و از اشتباهات دانشجوی مبتدی بگذرند و مورد قبول استاد بزرگوار واقع شود.